“Tui lùn con tui chắc cũng lùn thôi, chẳng cần phải chăm quá”
Hiểu như này thì con không cao được là cái chắc rồi!
Cha mẹ thấp lùn thì con có thể cao không? - Đáp án là “Có”.
Gen quyết định bao nhiều phần trăm chiều cao
Chiều cao bị ảnh hưởng lớn bởi gen di truyền (khoảng 60%) với người châu Á, nhưng cần rõ một vài điều sau.
Gen quy định “chiều cao tiềm năng” của một người có thể đạt được. Nếu các yếu tố môi trường (dinh dưỡng, vận động, giấc ngủ…) đáp ứng tốt sẽ phối hợp giúp phát huy tốt các ưu thế từ gen, trẻ cao vượt mong đợi. Nên bố mẹ thấp mà con được chăm sóc đúng thì chắc chắn cao hơn. Ngược lại, bố mẹ cao mà con không được chăm sóc đúng thì khó cao.
Hàn Quốc và Triều Tiên cùng kiểu gen, từng rất lùn ở thế kỷ trước nhưng người Hàn giờ cao nhất Châu Á, chứng tỏ chiều cao không hoàn toàn do gen.
Gen liên quan đến chiều cao chỉ đóng vai trò thầm lặng, giai đoạn dậy thì mới hợp lực mạnh mẽ với các yếu tố môi trường và hormone để tăng chiều cao. Vì thế trong suốt thời thơ ấu, đừng quan tâm tới bố mẹ lùn hay cao, chăm sóc đúng và tốt nhất có thể, con sẽ phát triển khỏe mạnh và cao lớn, đủ sức bật ở giai đoạn dậy thì, vóc dáng sẽ như ý.
Ai cũng biết thấp lùn thì mất nhiều cơ hội chọn công việc yêu thích, tự ti về bản thân, tự ti với bạn bè… nên cố gắng chăm sóc con đúng cách và khoa học, kiên trì và bền bỉ theo thời gian, quả ngọt sẽ tới.
Chăm sóc đúng và khoa học như thế nào?
Dinh dưỡng đủ và đúng
- Đủ: Đủ các nhóm chất cần thiết tinh bột (từ cơm, mì, bún phở…); đạm (trứng, thịt, cá, sữa…); chất béo (dầu, mỡ); vitamin khoáng và chất xơ (rau, củ, quả). Lượng đạm khoảng 15% tổng năng lượng từ bữa ăn, tinh bột từ 30-60% tùy thể trạng của bé, chất béo từ 10-20%, còn lại là rau củ quả, uống đủ nước.
- Hạn chế: ăn mặn, sử dụng đồ ăn nhanh, đóng hộp, chiên rán nhiều dầu mỡ, nước ngọt, bánh kẹo ngọt…
- Không nên vừa ăn vừa xem tivi, điện thoại… ảnh hưởng đến khả năng ăn uống, hấp thu.
- Đúng: Chú trọng các thực phẩm giàu đạm, canxi vì canxi là khoáng chất chính trong xương. Canxi có nhiều trong tôm, cua, cá, hải sản, trứng, sữa… dễ hấp thu và tốt cho trẻ, đừng bổ sung canxi vô tội vạ (cái này sẽ bàn cụ thể vào dịp khác). Lưu ý, canxi để hấp thu được luôn cần vitamin D3 đi kèm. Hiện người ta phát hiện vitamin K2 cũng phối hợp với D3 để đưa canxi vào xương hiệu quả.
Lấy cái này ở đâu?
- Vitamin D3 có lượng ít trong thức ăn, khó đủ nhu cầu hằng ngày. Tắm nắng nên lựa thời gian có UVB trong khoảng từ sau 9h sáng - 3h chiều.
- Không đủ, không phơi nắng được thì bổ sung ngoài. Vitamin K2 cũng vậy. Hiện có nhiều nhãn, lựa chọn chỗ uy tín, nhập khẩu hẳn hoi mà mua. Dạng xịt phù hợp với trẻ vì chuẩn liều, hấp thu nhanh, trẻ hợp tác, dễ sử dụng.
Vận động khoa học
Vận động phù hợp rất tốt cho xương, trẻ nhỏ thì ngày nào cũng chạy nhảy nô đùa, lớn lớn chút bắt đầu rèn thói quen chơi thể thao. Nhảy dây, chạy bộ, đạp xe, bơi, xà đơn, cầu lông, bóng rổ… tốt cho chiều cao. Nhớ duy trì đều đặn và không tập quá sức, dinh dưỡng nạp vào cân đối với năng lượng đã tiêu hao.
Ngủ sớm và đủ giấc, ngủ ngon
Cái này liên quan đến tiết hormone tăng trưởng, từ 10h đêm – 3h sáng hormone tăng trưởng tiết ra nhiều nhất, nên ngủ lúc 9h hoặc sớm hơn mới tốt, ngủ đủ giấc và đảm bảo phòng thoáng, yên tĩnh để ngủ ngon.
<Bài được tổng hợp từ ý kiến bác sĩ Trương Hữu Khanh>
Bài học tăng chiều cao cho trẻ từ Hà Lan
“Cao hay không là do gen”, “mình thấp nên con mình chắc cũng lùn, kệ đi”… chính những suy nghĩ này đã tác động một phần không nhỏ tới việc tăng chiều cao cho trẻ, bởi nhiều cha mẹ sẽ “phó mặc” cho gen.
The TS. Lai, ĐH Tufts, Mỹ, di truyền có ảnh hưởng khoảng 60-80% chiều cao của một người. Tuy nhiên, con số này tùy thuộc vào khu vực và dân số. VD, một nghiên cứu ở Trung Quốc dẫn đầu bởi TS. Li cho thấy con số này rơi vào khoảng 65%. Vậy, có đến gần 40% là do các yếu tố bên ngoài như dinh dưỡng, vận động, giấc ngủ, tinh thần… Trong đó dinh dưỡng được xem là giữ vai trò chủ đạo do nó không chỉ cung cấp nguyên liệu cho sự phát triển chiều cao mà còn có vai trò trong sự “mở” và “đóng” nhiều gen liên quan đến chiều cao.
Nghĩa là nếu trẻ có gen cao nhưng không được chăm sóc tốt thì chiều cao khó lòng đạt như mong đợi. Ngược lại, nếu trẻ có gen kém ưu thế hơn nhưng được chăm sóc khoa học, được “kích hoạt” đầy đủ các yếu tố bên ngoài sẽ cao vượt mong đợi từ gen.
Hà Lan từng là quốc gia có chiều cao “khiêm tốn” ở Châu Âu nhưng giờ đây, người dân đất nước này sở hữu chiều cao trung bình cao nhất thế giới. Vì sao họ có được kết quả đó?
Bánh xe dinh dưỡng đặc biệt
Cũng giống như tháp dinh dưỡng ở Việt Nam, Hà Lan đưa ra hình bánh xe dinh dưỡng nhưng bánh xe dinh dưỡng này có rất nhiều điều thú vị. Tuổi đời của bánh xe này cũng đã gần 80 năm. Nó được cho là có vai trò to lớn trong việc cải thiện chất lượng dinh dưỡng và tầm vóc của nhiều thế hệ tại Hà Lan.
- ĐẠM: Chiếm 16% vòng tròn bánh xe. Trong phần này họ tập trung nhiều hơn vào nguồn đạm chất lượng từ gà, cá, trứng, sữa, đậu các loại. Chiếm phần ít hơn từ thịt đỏ như thịt bò, heo.
- NƯỚC: Chiếm 16% vòng tròn bánh xe. Điều này nhấn mạnh vai trò của nước trong cân bằng điện giải của cơ thể.
- TINH BỘT: Chiếm 30% vòng tròn bánh xe.
- DẦU & CHẤT BÉO: Chiếm 8% vòng tròn bánh xe. Ưu tiên các loại chất béo không bão hòa, chuỗi dài, dầu thực vật hơn là mỡ động vật.
- RAU CỦ QUẢ: Chiếm 30% vòng tròn bánh xe
Đây là điều thú vị nhất của bánh xe này. Phần rau, củ quả chiếm lượng tương đương bằng với lượng tinh bột. Điều này cho thấy họ đã chú trọng nhiều đến vitamin khoáng, chất xơ từ rau củ quả từ cách đây hàng trăm năm. Để dễ hiểu, cứ 1 chén cơm trẻ Hà Lan ăn, thì sẽ ăn 1 chén rau củ quả tương đương.
Như chúng ta đã biết vi chất và chất xơ giữ nhiều vai trò quan trọng với cơ thể, đặc biệt là chiều cao. Ở Hà Lan tất cả trẻ em dưới 4 tuổi đều được khuyên bổ sung 400IU vitamin D/ngày. Hướng dẫn này hiện tại cũng được khuyên ở nhiều quốc gia khác trên thế giới vì vitamin D không chỉ liên quan đến chiều cao mà còn nhiều vấn đề sức khỏe khác của cơ thể như vai trò trong miễn dịch. Với trẻ em, có thể bổ sung vitamin D thông qua đường uống dạng xịt hoặc dạng nhỏ giọt với liều 400 IU/ngày. Vitamin D3 dạng xịt trực tiếp vào miệng như Dimao Vitamin D3 400 IU, được đánh giá tiện dụng, chuẩn liều dùng khuyến cáo và gia tăng khả năng hấp thụ vitamin cũng như sự thích thú hợp tác của trẻ.
Bên cạnh đó, gần đây Vitamin K2 cũng có nhiều nghiên cứu cho thấy sự liên quan trong việc giúp vitamin D định hướng canxi vào xương, từ đó thúc đẩy quá trình tái tạo xương. Vitamin K2 có thể được tìm thấy trong một số loại nấm ăn, các sản phẩm lên men như món đậu natto Nhật Bản, một số loại phô mai, sữa chua… hoặc ở dạng bổ sung như Keovon Vitamin K2 – MK7 dạng xịt.
Chú trọng vai trò của bữa sáng
Theo một báo cáo của Hiệp Hội Dinh Dưỡng Châu Âu, Hà Lan là quốc gia có tỷ lệ trẻ em ăn và hoàn thành bữa sáng cao nhất trong các nước Châu Âu (94%) và là một trong những quốc gia Châu Âu đi đầu về chính sách đẩy mạnh giáo dục cha mẹ về bữa sáng là bữa tốt nhất trong ngày.
Bữa sáng rất quan trọng không chỉ cho sự tăng trưởng thể chất của trẻ, mà còn quan trọng cho phát triển nhận thức và khả năng học hỏi của trẻ ở trường, đặc biệt trong những năm tháng trẻ còn nhỏ.
Tuy vậy, thực tế nhiều cha mẹ Việt vẫn còn xem nhẹ bữa sáng, thường ăn qua loa, hoặc mua sẵn những bữa sáng không chất lượng cho các con, thậm chí để các con tự lên trường ăn. Điều mà cha mẹ có thể không biết liệu trẻ có ăn sáng không, trẻ có thể bỏ bữa sáng hoặc thậm chí dùng số tiền đó để mua quà bánh ăn vặt. Việc bỏ bữa sáng có ảnh hưởng nhiều đến sự tăng trưởng và học hành kém của trẻ tại trường.
Vận động luôn được ưu tiên
Trẻ em Hà Lan được biết đến là những đứa trẻ năng động, thích đi bộ hay đạp xe đến trường. Nhiều bằng chứng cũng cho thấy trẻ năng động, ít các hoạt động thụ động trên màn hình sẽ có thể chất và chiều cao phát triển tốt hơn các bé ít vận động và dành trên 2 tiếng trên màn hình điện tử mỗi ngày. Vận động sẽ giúp trẻ tiết các hormone tăng trưởng cần thiết và đều đặn. Lối sống năng động cũng giúp hoat động của lợi khuẩn đường ruột trẻ tốt hơn, thèm ăn, và giảm nguy cơ thừa cân béo phì.
Việc cho trẻ đi bộ hay đạp xe đến trường ở môi trường Việt Nam không thuận lợi lắm, thay vào đó cha mẹ nên khuyến khích trẻ có lối sống chủ động tích cực sau 4 tuổi là quan trọng cho phát triển chiều cao của trẻ:
- Từ 3 tháng -2 tuổi, cha mẹ nên ít bế bồng trẻ để trẻ có không gian phát triển kĩ năng bò trườn, đi lại. Các hoạt động như đị dạo, chơi một số trò chơi ngoài trời nên khuyến khích khi trẻ biết đi.
- Trẻ từ 4-5 tuổi được khuyên học bơi 2 buổi/tuần và 2 buổi cách nhau 3 ngày, mỗi buổi không quá 45 phút. Khi bé 8 tuổi, có thể tăng 3 buổi/tuần. Mỗi buổi không quá 60 phút. Cường độ như vậy sẽ phù hợp với phát triển xương cho trẻ và đủ cho thời gian kiến tạo xương mới.
Hãy luôn vui vẻ
Hà Lan là một trong 4 quốc gia có trẻ hạnh phúc bậc nhất thế giới. TS. Scott Montgomery (Bệnh viện Hoàng gia London, Anh) và nhóm của ông đã thực hiện nghiên cứu trên 1.300 gia đình và nhận thấy, những đứa trẻ thường xuyên sống trong môi trường căng thẳng có ít hormone tăng trưởng hơn và phát triển chậm hơn các trẻ khác.
Hãy luôn tạo bầu không khí thoải mái và vui vẻ trong gia đình, không chỉ là gắn kết tình cảm mà còn giúp trẻ phát triển tốt hơn.
Bottom line
Có một điều mà chúng ta cần chú ý tới đó là để một đứa trẻ cao ráo xinh đẹp không hẳn chỉ là dinh dưỡng tốt mà trẻ còn cần những yếu tố tinh thần như môi trường chăm sóc để trẻ luôn được tự do phát triển, sự yêu thương và quan tâm của cả bố và mẹ. Điều này mới thật sự làm trẻ cao lớn cả về mặt thể chất và trí tuệ.
Netherlands Nutrition Centre. 2017. The Wheel of Five. Fact Sheet.
National Institute for Public Health and the Environment. 2017. Health aspects of the Dutch diet
Lai C.-Q. How much of human height is genetic and how much is due to nutrition? Sci. Am. 2006
